L. Kurkliński, K. Markowski, Systemy wymiany informacji kredytowej. Doświadczenia polskie i europejskie, Biuro Informacji Kredytowej SA, Warszawa 2012

Systemy wymiany informacji kredytowej wpisały się w architekturę instytucjonalną rozwiniętej gospodarki rynkowej, zajmując stałą i bardzo istotną pozycję. Wynika ona z powiązania rejestrów kredytowych i możliwości skorzystania z ich baz danych z głównym czynnikiem determinującym działalność bankową – oceną, a w dalszej konsekwencji poziomem ryzyka. Dotyczy to zarówno ujęcia w skali mikro, czyli w odniesieniu do poszczególnych banków, ale również w skali makro, czyli ryzyka systemowego. W świetle ostatniego kryzysu finansowego, zwłaszcza ten drugi aspekt stał się jeszcze bardziej wyrazisty. Stąd też na znaczenie systemów wymiany informacji zwrócili uwagę regulatorzy, zarówno międzynarodowi (np. Komitet Bazylejski), jak i narodowi – w przypadku Polski Komisja Nadzoru Finansowego. Świadczą o tym i te starsze, ale przede wszystkim te najnowsze  regulacje (np. Bazylea II i III, Rekomendacja T, czy znowelizowana Rekomendacja J). Ważniejsze wydaje się jednak wyrażane przekonanie  tych gremiów do tego, jak istotną wagę ma dostęp do zewnętrznych baz danych, które zaobserwować można również w prezentowanych publicznie poglądach czy działaniach nieformalnych regulatorów czy nadzorców (czasami bardziej skutecznych niż nowe akty normatywne).

Niezależnie od roli systemów wymiany informacji w procesach zarządzania ryzykiem w bankach, wpływają one również na budowanie „kultury kredytowej”. W jej ramach kształtuje się nawyki i zachowania, w pierwszej kolejności kredytobiorców, ale i kredytodawców.  Rozszerzająca się świadomość, że skutki nieodpowiedniego postępowania (włącznie z świadomym oszukiwaniem banków czy innych instytucji finansowych) mogą mieć, i z reguły mają, konsekwencje o długoterminowym charakterze. Z drugiej strony pożyczkodawcy przekonali się, że zachowanie informacji kredytowej o klientach tylko do swojej wiadomości może być wysoce destruktywne dla samego sektora bankowego. Świadczyć o tym może przykład pojawienia się ostatnio  szeroko dyskutowanego, groźnego zjawiska nadmiernego zadłużenia poważnej grupy kredytobiorców. Właśnie systemy wymiany informacji pozwalają na redukowanie chociaż w części asymetrii informacyjnej pomiędzy tymi, którzy aplikują o kredyty, a tymi którzy ich udzielają i vice versa. W ten sposób poprawia się nie tylko  jakość portfeli kredytowych banków, ale sprzyja to unikaniu ryzyka o charakterze systemowym, a idąc dalej prawidłowej  alokacji środków finansowych w skali całej gospodarki. Aby tak się działo musi być spełnionych szereg warunków, takich jak jakość posiadanych informacji, ich poprawność, adekwatność do rzeczywistości, a zetem i szybkość odzwierciedlania zmian, kompletność, dostępność etc. Niesie to ze sobą określone wymogi technologiczne, niełatwe do przestrzegania zwłaszcza mając na uwadze znaczną liczbę uczestników tejże wymiany (głównie dostarczycieli danych), nie abstrahując od wrażliwości przetwarzanych informacji.

Mając na uwadze powyższe okoliczności powstała koncepcja dokonania kompleksowej prezentacji systemu wymiany informacji kredytowej w Polsce na tle doświadczeń europejskich. Intencją autorów jest zapoznanie czytelników z historią i stanem obecnym, ale również pokazanie problemów wiążących się z tym zagadnieniem oraz stających przed nami wyzwań. Publikacja towarzyszy obchodom 15-lecia Biura Informacji Kredytowej SA. Jest to instytucja, która wniosła znaczący wkład w rozwój sektora finansowego w Polsce, a wyniki jej działania są w pełni porównywalne  z podobnymi podmiotami funkcjonującymi w innych, wysokorozwiniętych  krajach. Niewątpliwie dobra kondycja polskiego sektora bankowego mimo zawirowań obecnego kryzysu finansowego w pewnej części wynika z naszych osiągnięć w dziedzinie rozwoju systemu wymiany informacji kredytowej w Polsce, a w szczególności roli BIK.

Publikacja składa się z ośmiu rozdziałów poświęconych różnorodnym uwarunkowaniom działania systemu wymiany informacji kredytowej w Polsce, w tym organizacyjnym, prawnym, operacyjnym. Ze względu na wagę BIK w tej dziedzinie część pracy została poświęcona efektom finalnym działalności Biura, w tym usługom oferowanym instytucjom finansowym. W celach porównawczych zastosowano szerokie odniesienie do doświadczeń europejskich, zwłaszcza największych rejestrów kredytowych w Europie (takich jak EXPERIAN, CRIF czy SCHUFA), jak i Stowarzyszenia Europejskich Rejestrów Kredytowych.

Lech Kurkliński

SYSTEMY WYMIANY INFORMACJI KREDYTOWEJ

Doświadczenia polskie i europejskie

Redakcja naukowa:

Lech Kurkliński, Krzysztof Markowski

Autorzy:

Krzysztof Markowski – rozdział I

Agnieszka Marzec – rozdział II, podr. 1

Lech Kurkliński – rozdział II, podr. 2

Michał Słoniewicz – rozdział II, podr. 3 i 4

Leszek Makarow- rozdział II, podr. 5

Aleksander Borowicz-  rozdział III

Patrycjusz Rozpiątkowski – rozdział IV

Piotr Woźniak – rozdział V i VIII

Waldemar Rogowski – rozdział V

Andrzej Topiński – rozdział VI i VII

Małgorzata Kąkol – rozdział VI

Grzegorz Pieszak – rozdział VI

Przemysław Grochólski – rozdział VII

Tomasz Sudakowski – rozdział VIII

Recenzent:

Prof. dr hab. Stanisław Kasiewicz

Wydawca: Biuro Informacji Kredytowej SA,  Warszawa 2012,  stron 169.

Spis treści:

Wstęp

Rozdział I

Cele, funkcje i dylematy funkcjonowania systemów wymiany informacji kredytowej

1.1. Wstęp

1.2. Cele, funkcje i znaczenie

1.3. Rejestry kredytowe – bogactwo w różnorodności

1.4. Uwarunkowania budowy efektywnego systemu wymiany informacji

1.5. Ewolucja systemów wymiany informacji kredytowej

Rozdział II

Uwarunkowania funkcjonowania i rozwoju systemów wymiany informacji kredytowej

2.1. Prawne podstawy działalności rejestrów kredytowych

2.2.Wpływ regulacji ostrożnościowych na rozwój systemów wymiany informacji

2.3. Dylematy kształtowania standardów wymiany informacji

2.4. Zarządzanie jakością danych

2.5. Uwarunkowania funkcjonowania i rozwoju systemów wymiany informacji – wyzwania technologiczne

Rozdział III

Działalność rejestrów kredytowych w Europie

3.1. ACCIS – rola Stowarzyszenia w rozwoju europejskiego rynku rejestrów kredytowych

3.2. Charakterystyka wybranych europejskich rejestrów kredytowych

3.3. Współpraca Biura Informacji Kredytowej z zagranicznymi rejestrami kredytowymi

Rozdział IV

System wymiany informacji kredytowej w Polsce

4.1. Historia powstania systemu wymiany informacji o zobowiązaniach w Polsce – Związek Banków Polskich i jego funkcja kreatora (inicjatora) powstania tego rynku

4.2. Biuro Informacji Kredytowej i jego rola w funkcjonowaniu rynku wymiany informacji kredytowej w Polsce

4.3.Rola biur informacji gospodarczej

Rozdział V

Główne produkty i usługi oferowane przez Biuro Informacji Kredytowej SA

5.1. Raporty kredytowe i ich znaczenie w procesie zarządzania ryzykiem i relacjami z klientami

5.2. Modele scoringowe jako nowoczesne narzędzie wspierające proces zarządzania ryzykiem

5.3. Dane i działania BIK w obszarze wyłudzeń

5.4. Raporty adresowane do konsumentów

Rozdział VI

Bazy danych Biura Informacji Kredytowej

6.1. Dane Biura Informacji Kredytowej

6.2. Baza Klient Indywidualny

6.3. Baza Przedsiębiorca

6.4. System Wymiany Informacji o Transakcjach na Instrumentach Pochodnych (WITIP)

Rozdział VII

Analizy rynku kredytów konsumpcyjnych i mieszkaniowych publikowane w biuletynie Kredyt Trendy

7.1. Analizy Biura Informacji Kredytowej oparte o bazę danych o kredytach dla osób prywatnych

7.2. Analiza akcji kredytowej – kredyty  konsumpcyjne

7.3. Analiza akcji kredytowej – kredyty mieszkaniowe

7.4. Ocena jakości portfeli kredytów konsumpcyjnych

7.5. Badanie kredytobiorców nadaktywnych, przekredytowanych

7.6. Ocena jakości portfeli kredytów mieszkaniowych

7.7. Karty kredytowe

Rozdział VIII

Analizy opracowywane w BIK na zamówienie banków

8.1  Monitoring kredytobiorców nadmiernie się zadłużających w oparciu o wskaźniki BIK Debt Index

8.2  Raport Aktywności Kredytowej Klienta (RAKK)

Zakończenie

Bibliografia